ΜΑΧΗ ΣΤΟ ΜΑΝΤΖΙΚΕΡΤ-ΜΑΧΗ ΣΤΟ ΜΥΡΙΟΚΕΦΑΛΟ

Αφορμή της μάχης του Ματζικέρτ στάθηκε η σύγκρουση των Βυζαντινών με τους Σελτζούκους Τούρκους, στη λίμνη Βαν, την 24^η Αυγούστου του 1071.

Αίτια της ήττας 

Ø      Σύμφωνα με μερικούς ιστορικούς, την ευθύνη για την ήττα φέρει η κρατούσα τάξη της βυζαντινής αυτοκρατορίας για λόγους καθαρά οικονομικούς, ως αντίδραση προς την προσπάθεια του Ρωμανού Δ' να συγκεντρώσει φόρους που θα επέτρεπαν την αποκατάσταση της ισχύος των βυζαντινών στρατευμάτων.

Ø      Από το 1057 ως το 1081 το Βυζαντινό κράτος άλλαξε πέντε αυτοκράτορες. Οι φεουδαρχικοί εμφύλιοι πόλεμοι έγιναν αιτία να εξασθενίσει το κράτος και να χειροτερεύσει η εξωτερική πολιτική θέση του. Στην κατάρρευση της στρατιωτικής δύναμης του Βυζαντίου βοήθησε και η μετατροπή των ελεύθερων αγροτών σε δουλοπάροικους, καθώς και η καταστροφή των στρατιωτών.

Ø      Ακόμα, η ετερογένεια του Βυζαντίου, καθώς βασιζόταν σε μεγάλο βαθμό σε ξένους μισθοφόρους ήταν ένας σημαντικός παράγοντας ο οποίος συντέλεσε στην ήττα των Βυζαντινών. Το στράτευμα του Ρωμανού αποτελούνταν από Νορμανδούς, Βούλγαρους, Πετσενέγγους, Φράγκους,Αλανούς, Γότθους, Σλάβους, Χαζάρους, Τουρκομάνους Ούζους και Κουμάνους, καθώς και Ίβηρες από την Αρμενία.

Ø      Ένα τέταρτο πρόβλημα που οδήγησε το Βυζάντιο στην ήττα με τους Σελτζούκους ήταν η αδυναμία του βασιλιά να εμπιστευτεί τους ανώτερους αξιωματικούς του θεματικού στρατού.

Αποτελέσματα 

Μια σειρά γεγονότων στάθηκε αφορμή για την ήττα των Βυζαντινών. Μετά την οικτρή τιμωρία και τον θάνατο του Ρωμανού του Δ’ οι Σελτζούκοι εγκαθίδρυσαν την πρωτεύουσα του στην Νίκαια.. Μετά τη μάχη, η αυτοκρατορία περιήλθε, δίνη του εμφυλίου πολέμου, που έληξε όταν ο Αλέξιος Α' Κομνηνός ανέβηκε στο θρόνο. Οι Βυζαντινοί με την ήττα στο Ματζικέρτ έχασαν και τις οδούς που οδηγούσαν στις ανατολικές τους επαρχίες και ειδικά στην Αρμενία, με αποτέλεσμα να χάσουν και τον έλεγχο των κατοίκων τις περιοχής. Ακόμα, ο δρόμος για τον εκτουρκισμό των πληθυσμών της περιοχής είχε ανοίξει δυσχεραίνοντας ακόμα πιο πολύ την ανακατάληψη αυτών των περιοχών από τους μετέπειτα αυτοκράτορες. Χάθηκαν πολλές γαίες τις οποίες έδιναν για επιβράβευση στα στρατεύματα οι αυτοκράτορες, με αποτέλεσμα να αναγκαστούν να τους παρέχουν άλλα ανταλλάγματα, μετατρέποντας το στρατό από εθνικό σε μισθοφορικό.

Οι επιπτώσεις από τη μάχη του Μάτζικερτ το 1071, που ήταν κυρίως μια σύμπτωση και όχι ένα αναμφισβήτητα στρατιωτικό γεγονός ήταν κυρίως πολιτικές. Ο Μ. Αngold, θεωρεί πως η μάχη στο Μαντζικέρτ ήταν περιττή και την ήττα την εκλαμβάνει ως αποτυχία σε μια παρακινδυνευμένη ενέργεια (ρίσκο) που αποκάλυψε όλες τις διασπαστικές τάσεις που υπήρχαν στο βυζαντινό κράτος και τις οποίες οι προηγούμενοι αυτοκράτορες είχαν κατορθώσει λίγο ή πολύ να αναχαιτίσουν. Τα γεγονότα που προηγήθηκαν της ήττας, όπως η προδοσία του Ανδρόνικου Δούκα, η λιποταξία των Ούζων μισθοφόρων, αλλά και αυτά που ακολούθησαν, αποδεικνύουν πως η μακρά διαμάχη μεταξύ της Πολιτικής Διοικήσεως και των Στρατιωτικών είχε ολέθρια αποτελέσματα, τα οποία φάνηκαν όχι μόνο στο Μαντζικέρτ -που δεν αποτέλεσε εξάλλου και την τελευταία πράξη του δράματος για την αυτοκρατορία- αλλά στην επόμενη δεκαετία.

Παρά το γεγονός ότι η ήττα των βυζαντινών δυνάμεων στο Μαντζικέρτ δε σήμανε τη στρατιωτική καταστροφή του Βυζαντίου, εντούτοις οι πολιτικές κυρίως εξελίξεις που είχε ήταν καταλυτικές όχι μόνο για το εσωτερικό του, αλλά και για τη σχέση του με τους γείτονες του και τη θέση του ως πολιτικού μορφώματος στο διεθνή χώρο. Αν και ουσιαστικά δεν υπήρξε απώλεια εδαφών τα γεγονότα που την ακολούθησαν, επιτάχυναν τη συρρίκνωση και τελικά την πτώση του Βυζαντίου. Αναμφισβήτητα, όπως επισημαίνει ο Αλ.Σαββίδης, δημιουργήθηκε μια νέα και αδιόρθωτη κατάσταση στην ανατολική Μικρά Ασία από τις ελεύθερες από κει και πέρα εισβολές των Σελτζούκων καβαλλάρηδων και τις εγκαταστάσεις των Τουρκομάνων νομάδων.Κατά τον ίδιο μελετητή η μάχη του Μαντζικέρτ είχε επιπτώσεις και στην βυζαντινή οικονομία, καθώς αποκλείστηκε από τις μεγάλες ποσότητες μαλλιού που προμηθεύονταν από τα ανατολικά υψίπεδα της Μ.Ασίας.

Η προώθηση και η εγκατάσταση των Τούρκων στη Μικρά Ασία είχε και άλλες προεκτάσεις. Η μάχη στο Μαντζικέρτ το 1071 θεωρείται σημαντικό ορόσημο της ιστορίας, επειδή οδήγησε σε δύο μεγάλης σημασίας διαδικασίες: τη βαθμιαία εγκατάσταση των Τούρκων στη Μικρά Ασία και, κατά συνέπεια, στον εξισλαμισμό των περιοχών αυτών, ενώ παράλληλα σηματοδότησε την αρχή της βυζαντινής επιθυμίας και προθυμίας να «ανοιχτούν» τα εδάφη της αυτοκρατορίας στις δυτικές ευρωπαικές δυνάμεις προκειμένου να απελευθερωθούν από τους απίστους, διανοίγοντας είκοσι πέντε χρόνια αργότερα το δρόμο για τους Σταυροφόρους.

Η Αικ.Χριστοφιλοπούλου συνοψίζοντας τις πολιτικές συνέπειες της μάχης επισημαίνει πως το Μαντζικέρτ έφερε τη διάλυση στην υπάρχουσα ισόρροπη ενότητα στη βυζαντινή Ανατολή και την αντικατέστησε με μικρότερα αντιμαχόμενα μεταξύ τους κρατικά μορφώματα που κρατούσαν τη Μικρά Ασία σε μια διαρκή πολιτική και πολεμική αναταραχή μέχρι τη στιγμή της επανενοποίησής της και οριστικής κατάκτησής της από τους Οθωμανούς.

Η ήττα αυτή δε σήμανε την εθνική καταστροφή για το Βυζάντιο. Οι τραγικές της επιπτώσεις μεγεθύνθηκαν και επιταχύνθηκαν λόγω του εμφυλίου πολέμου που ξέσπασε αμέσως μετά και όχι μόνο δυναμίτισε την ομαλότητα, αλλά και μεθόδευσε απερίσκεπτα την στρατιωτική αποδυνάμωση του Βυζαντίου, όπως παρατηρεί η Αικ. Χριστοφιλοπούλου. Μπορεί η τουρκική παρουσία στην Ανατολή να συνιστούσε ένα διαρκή κίνδυνο για το κράτος, αλλά το χειρότερο ήταν, κατά το Σπ.Βρυώνη, η εκμετάλλευση της τουρκικής παρουσίας στην Ανατολή από τις αντιμαχόμενες πλευρές των στρατηγών και των γραφειοκρατών στον αγώνα τους για την κατάληψη της εξουσίας. Αυτοί οι διχασμοί που κλυδώνισαν τη βυζαντινή αυτοκρατορία μεγένθυναν ακόμα περισσότερο την έκταση και το εύρος της καταστροφής από την ήττα και στην ουσία εδώ πρέπει να αναζητήσουμε τις πραγματικές ιστορικές συνέπειες της μάχης, η ημερομηνία της κατάρρευσης της βυζαντινής δύναμης μπροστά στους Τούρκους δεν είναι αυτή της μάχης του Μαντζικέρτ, αλλά αυτή της έναρξης του εμφυλίου πολέμου μεταξύ των Δουκών και του Ρωμανού Δ' Διογένη.

Ελισάβετ Βασιλακίδου, Η βασιλεία του Ρωμανού Διογένη (1068-1071), Θεσσαλονίκη 2009.  

ΑΝ ΚΕΡΔΙΖΕ Ο ΡΩΜΑΝΟΣ

Το τέλος του πολέμου βρήκε τους Σελτζούκους νικητές. Αντιστρόφως σε περίπτωση που οι Βυζαντινοί κέρδιζαν την μάχη, τα ιστορικά δρώμενα θα ήταν διαφορετικά. Αρχικά η δύναμη της Βυζαντινής αυτοκρατορίας θα βρισκόταν στο απόγειο της τόσο οικονομικά όσο και στρατιωτικά.. Παράλληλα θα διεύρυνε τα γεωγραφικά σύνορα της, ενώ θα διατηρούσε την έκταση της Μ.Ασίας και θα έθετε νέα δεδομένα στον παγκόσμιο χάρτη. Ο Ρωμανός ο Δ’ θα διατηρούσε τον θρόνο του και κατά συνέπεια δεν θα έχανε την ίδια του τη ζωή. Εν κατακλείδι, θα επέβαλε αυστηρές και απάνθρωπες ποινές στους ηττημένους-Σελτζούκους

Η ΜΑΧΗ ΣΤΟ ΜΥΡΙΟΚΕΦΑΛΟ (1176)

Το έτος 1176 π.Χ υπήρξε σταθμός τόσο για την πολυκύμαντη βασιλεία του Μανουήλ Κομνηνού, όσο και για το μέλλον της Αυτοκρατορίας. Αυτό γιατί στις 17 Σεπτεμβρίου 1176 έλαβε χώρα η μάχη στο Μυριοκεφαλο! Ήταν υπόθεση μεταξύ των Βυζαντινών και των Σελτζούκων του Ικονίου, ενώ η μάχη πραγματοποιήθηκε κοντά στην πόλη Λαοδίκεια της Φρυγίας το σημερινό Ντενιζλι ( Τουρκία ). Η έκβαση της μάχης ήταν οδυνηρή για το Στράτο του Μανουήλ Α Κομνηνού σε αντιδιαστολή με τον Σουλτάνο που  τον ανέδειξε νικητή. Παρόλο που η μάχη στο Μυριοκεφαλο δεν επέφερε εφάμιλλες απώλειες με αυτή του Ματζικερτ, χαρακτηρίστηκε ως πύρρειος νίκη του Κιλιτς Αρσλαν Β΄ εφόσον είχε επιπτώσεις και στην ακεραιότητα της αυτοκρατορίας. Αξιοσημείωτα παραδείγματα είναι η συρρίκνωση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας όλο ένα και δυτικότερα όπως και η άλωση της πόλης από τους Λατίνους και τους Φράγκους.

Πιο συγκεκριμένα όταν ο Μανουήλ παραιτήθηκε από τις μεγαλεπήβολες βλέψεις του στη Δύση, ανακάλυψε ότι ή ισορροπία δυνάμεων με τους Σελτζούκους είχε ανατραπεί και επί πλέον, ότι οι νομάδες είχαν και πάλι διεισδύσει βαθιά στα αυτοκρατορικά εδάφη. Το 1175-1176 βρήκε μια πολύ σημαντική τουρκομανικη εγκατάσταση στο Δορύλαιο, πόλη που ήλεγχε τις προσβάσεις ανάμεσα στο μικρασιατικό υψίπεδο, στα ανατολικά, και στις αυτοκρατορικές κτήσεις, στα δυτικά. Το γεγονός αυτό έρχεται να διαδεχτεί η μάχη που έγινε στην Τζυβρίτζη,  . Αποκομμένοι και περικυκλωμένοι μέσα στις στενές διαβάσεις οι Βυζαντινοί υπέστησαν φοβερή σφαγή. Επιπρόσθετα, σφοδρή αμμοθύελλα είχε τόσο πολύ ελαττώσει την ορατότητα, ώστε να μην είναι δυνατό οι πολεμιστές να διακρίνουν τους αντιπάλους τους και να φονεύονται μεταξύ τους. Το απόγευμα, όταν κόπασε ή θύελλα, φαινόταν ότι οι Τούρκοι νικούσαν. Αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι το ηθικό του βυζαντινού στρατού έπεσε ακόμη περισσότερο κατά τη διάρκεια της νύχτας με τις εκκλήσεις των Τούρκων, που πλησίαζαν το στρατόπεδο, προς τους χριστιανούς ομοεθνείς τους να εγκαταλείψουν τους Βυζαντινούς, όσο ήταν ακόμη καιρός. Η καταπόνηση του στρατού ήταν τόσο μεγάλη, ώστε ο Μανουήλ σκέφθηκε σοβαρά να φύγει κρυφά και να εγκαταλείψει τον στρατό του στο έλεος των αντιπάλων.

Τα γεγονότα του 1176 οπωσδήποτε θα πρέπει να είχαν δυσμενείς επιπτώσεις στο ηθικό όχι μόνο του αυτοκράτορα, αλλά κυρίως των ελληνικών πληθυσμών των περιοχών της Μικράς Ασίας που βρίσκονταν ακόμη υπό βυζαντινή κυριαρχία. Αξίζει να σημειωθεί ότι ή μάχη του Μυριοκεφάλου έγινε σε απόσταση αρκετών εκατοντάδων μιλίων δυτικά από το πεδίο της μάχης του Μαντζικέρτ. Το γεγονός αυτό αποτελεί σαφή ένδειξη της μεγάλης εξαπλώσεως των Τούρκων στη Μικρά Ασία στο διάστημα των τελευταίων εκατό ετών. Ακόμη,  όπως οι Βυζαντινοί διαπίστωσαν μετά την υπογραφή της ειρήνης και κατά τη διάρκεια της συμπτύξεώς τους, οι απώλειες των Τούρκων υπήρξαν πολύ μεγαλύτερες από ό,τι αρχικά νόμιζαν. Οι Τούρκοι είχαν ακρωτηριάσει τα πρόσώπα και τα μέλη των πτωμάτων ώστε να μην μπορούν να διαπιστώσουν οι Έλληνες την ακριβή έκταση των τουρκικών απωλειών.

Εν κατακλείδι, η μάχη στο Μυριοκέφαλο αυτή αποτέλεσε το σημαντικότερο γεγονός που διαδραματίσθηκε στη Μικρά Ασία από την εποχή της μάχης του Μαντζικέρτ (1071) και σημείωσε το τέλος κάθε βυζαντινού σχεδίου για την ανακατάληψη της Μικράς Ασίας. Η αυτοκρατορία υπέστη ισχυρό πλήγμα και σοβαρές απώλειες σε στιγμή κατά την όποία βρισκόταν στο χείλος της καταστροφής.

Τι θα γινόταν, όμως, αν νικούσαν οι Βυζαντινοί;

     Σε περίπτωση νίκης των Βυζαντινών στο Μυριοκέφαλο, οι Σελτζούκοι Τούρκοι θα είχαν υποστεί οδυνηρή ήττα και οι Βυζαντινοί χάρη στην ευφυΐα και των ισχυρών πολεμικών ικανοτήτων του Μανουήλ Ά Κομνηνό θα είχαν κατορθώσει να επεκτείνουν την Αυτοκρατορία τους. Τα σύνορα σίγουρα θα είχαν διατηρηθεί και θα είχαν επεκταθεί ακόμα περισσότερο και προς Ανατολή και προς Δύση. Η Βασιλεύουσα και γενικότερα ολόκληρη η Βυζαντινή Αυτοκρατορία δεν θα είχε παραδοθεί ούτε στους Λατίνους ούτε στους Φράγκους και είναι πολύ πιθανό να είχε αποτραπεί και η άλωσή της από τους Οθωμανούς αρκετά αργότερα, το 1453. Εάν, λοιπόν, είχε συμβεί κάτι τέτοιο ίσως δεν θα είχε πάψει να υπάρχει η υπερχιλιετής Αυτοκρατορία του Βυζαντίου.         

ΤΑ ΣΥΝΟΡΑ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΜΕΤΑΞΎ ΤΩΝ ΔΥΟ ΜΑΧΏΝ

Ρωμανός Δ' Διογένης :  1071- Άλωση του Μπάρι από τους Νορμανδούς μετά από τρίχρονη πολιορκία. Τέλος εποχής για το Βυζάντιο στη Νότιο Ιταλία

• 1071- Μάχη του Μαντζικέρτ. Καταστροφική ήττα από τους Σελτζούκους Τούρκους, οδηγώντας ένα απείθαρχο και απρόθυμο στράτευμα και προδομένος από άλλους στρατηγούς. Τραυματίστηκε και πιάστηκε αιχμάλωτος.

Μιχαήλ Ζ' Δούκας: • 1073- Εκστρατεία εναντίον των Σελτζούκων Τούρκων. Έληξε με ήττα και αιχμαλωσία του στρατηγού Ισάακιου Κομνηνού

• 1074- Εξέγερση των δυτικών μισθοφόρων. Με επιτυχία αρχικά, αλλά νικήθηκαν με τη βοήθεια των Σελτζούκων Τούρκων, από τον Αλέξιο Κομνηνό.

• Επανάσταση των Βουλγάρων. Τελικά ηττήθηκαν.

Νικηφόρος Γ' Βοτανειάτης : • Σοβαρή επανάσταση των Παυλικανών στη Θράκη

• Οι Νορμανδοί της Απουλίας εισέβαλαν στα Βαλκάνια με πρόσχημα την υπεράσπιση των δικαιωμάτων του Κωνσταντίνου Δούκα

Αλέξιος Α' Κομνηνός : • 1085 • Απέκρουσε την εισβολή των Νορμανδών που είχαν πάρει την Κέρκυρα και το Δυρράχιο, και πολιορκούσαν τη Λάρισα

• 1091 • Με τη βοήθεια Κουμάνων συνέτριψε τους Πετσενέγγους που λεηλατούσαν τα Βαλκάνια.

• Κατέπνιξε εξέγερση των Βογομίλων στη Θράκη

• Ανακατέλαβε τη Νίκαια με τη βοήθεια των σταυροφόρων

Ιωάννης Β' Κομνηνός :

• 1122- Νίκη επί των Πετσενέγγων στη Μάχη της Βέροιας. Οι Πετσενέγγοι δεν ξανακούστηκαν.

• 1128- Νίκη εναντίον Ούγγρων και Σέρβων

• 1138- Προέλασε στη Συρία, αλλά οι Σταυροφόροι δεν ακολούθησαν και υποχώρησε.

•1130 με 1139: Πόλεμος με τους Τούρκους. Τα Μικρασιατικά παράλια, η Άγκυρα και η Κασταμονή απελευθερώθηκαν

Μανουήλ Α' Κομνηνός : • 1158- Κυρίευσε την Κιλικία & την Αντιόχεια σε αντίποινα για τη λεηλασία της Κύπρου από τον Ρεϋνάλδο της Αντιόχειας,

• Ανακατάληψη της Νότιας Ιταλίας που χάθηκε ξανά, μετά από ήττα στο Μπρίντιζι (1158).

• 1176-Μάχη στο Μυριοκέφαλον. Οδυνηρή ήττα από τους Σελτζούκους Τούρκους

Χρυσόβουλα και από το Χρυσόβουλο του 1082 στο Μνημόνιο του 2011

Χρυσόβουλο του 1082

 Τι είναι χρυσόβουλα;

Χρυσόβουλα ονομάζονταν τα διατάγματα των Αυτοκρατόρων του Βυζαντίου τα οποία γράφονταν σε περγαμηνή στην οποία φέρονταν εξαρτημένη χρυσή σφραγίδα. Τα χρυσόβουλα αφορούσαν κυρίως δωρεές προς μοναστήρια, ναούς κ.λπ. καθώς και όποτε τύχαινε ανάγκη πρόσθετων διατάξεων με προσθήκη νέων τεμαχίων περγαμηνής που αναλάμβανε ο Μέγας λογοθέτης ή ο λεγόμενος λογοθέτης του δρόμου με ειδικές σημειώσεις τη συγκόλληση των νέων τεμαχίων, βεβαιώνοντας έτσι το αλληλένδετο και τη φυσική συνέχεια του κειμένου.

Ο τρόπος σύναψης των χρυσόβουλων

Στο χρυσόβουλο υπέγραφε ο Αυτοκράτορας με κιννάβαρη, ειδικό ερυθρό μελάνι, δια της λέξεως «λόγος» (της Βασιλείας μου). Η γραφή σ΄ αυτό ήταν τυποποιημένη ιδιαίτερα καλλιγραφική με περίλαμπρη διακόσμηση που φρόντιζε ιδιαίτερα η γραμματεία του παλατιού. Το πρωτόκολλο του εγγράφου είχε ιδιαίτερη διακόσμηση και έφερε πλήρη χρονολόγηση, το όνομα του μήνα, τον αριθμό του έτους της Ινδικτιώνας και τον τελευταίο αριθμό της χρονολογίας από κτίσεως κόσμου.

Το χρυσόβουλο του 1082

Το 1082, για να ανταμείψει τους συμμάχους του, τους Βενετούς, κατά τον πόλεμο των Βυζαντινών ενάντια στους Νορμανδούς εισβολείς, ο Αλέξιος ο Α' τους έδωσε με  χρυσόβουλο σημαντικά προνόμια. Ειδικότερα: α) παραχώρησε τίτλους καθώς και χρηματικές χορηγίες στους άρχοντες της Βενετίας, β) παραχώρησε στους εμπόρους της Βενετίας σκάλες (αποβάθρες) και εμπορικά καταστήματα στην προκυμαία της Κωνσταντινούπολης και γ) επέτρεψε στους Βενετούς να εμπορεύονται ελεύθερα χωρίς να χρειάζεται να πληρώνουν δασμούς σε όλα τα λιμάνια της αυτοκρατορίας.

Με τον τρόπο αυτό οι Βενετοί πέτυχαν την οικονομική τους διείσδυση στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και πήραν τον έλεγχο του εμπορίου στην Ανατολική Μεσόγειο. Αντίθετα το Βυζάντιο παραιτήθηκε εκούσια από τα φορολογικά, οικονομικά και ναυτιλιακά δικαιώματα του, έχασε το ρόλο του μεσάζοντα ανατολής – δύσης και έχασε την εμπορική κυριαρχία της Ανατολικής Μεσογείου. Ουσιαστικά το Βυζάντιο για να απωθήσει τους Νορμανδούς υπονόμευσε την οικονομική βιωσιμότητα του.

Με το πέρασμα των ετών αντίστοιχα προνόμια απέκτησαν οι έμποροι της Πίζας και της Γένουας οδηγώντας σε παρακμή το Βυζαντινό εμπόριο και σε δραματική συρρίκνωση των εσόδων από δασμούς της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Ουσιαστικά η στρατιωτική παρακμή και η πτώση του Βυζαντίου είναι αποτέλεσμα της οικονομικής παρακμής του. Είναι χαρακτηριστικό ότι στα τελευταία έτη πριν την άλωση της Κωνσταντινούπολης οι Βυζαντινοί εκποιούσαν τμήματά της και χρυσό για να χρηματοδοτήσουν τις ανάγκες της. Είναι χαρακτηριστικό της οικονομικής ένδειας πως ο τελευταίος Βυζαντινός Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος είχε υποσχεθεί στον Γενουάτη φρούραρχο της Κωνσταντινούπολης, Ιωάννη Ιουστινιανού, τη Λήμνο, ως αντάλλαγμα για τις υπηρεσίες του στην περίπτωση που απωθούνταν οι Οθωμανοί πολιορκητές. 

Το χρυσόβουλο του 1082, που υπέγραψε ο Αλέξιος Α' ο Κομνηνός, παραχωρούσε στους εμπόρους της Βενετίας τα ακόλουθα προνόμια:

1. Παραχώρησε τίτλους και χρηματικές χορηγίες στους κοσμικούς και εκκλησιαστικούς άρχοντες της Βενετίας.
2. Παραχώρησε στους εμπόρους της Βενετίας σκάλες (δηλ. αποβάθρες) και εμπορικά καταστήματα στην προκυμαία της πρωτεύουσας.
3.  Επέτρεψε στους Βενετούς να εμπορεύονται ελεύθερα και χωρίς να πληρώνουν δασμούς σε όλα τα σημαντικά βυζαντινά λιμάνια

‘’Επιπροσθέτως παραχωρούμε στους Βενετούς τα εργαστήρια μαζί με τους επάνω ορόφους που βρίσκονται στη συνοικία του Περάματος (σημείο επιβίβασης για τη συνοικία του Γαλατά), που εκτείνεται από την Εβραϊκή Πύλη (Τσιφούτ-Καπού) ως την Πύλη της Βίγλας (Οντούν-Καπί), όπου ζουν Βενετοί και Έλληνες και [τους παραχωρούμε] τρεις σκάλες που καταλήγουν σ' αυτή την περιοχή […]. Δίνεται επίσης στους Βενετούς το δικαίωμα να κάνουν εμπόριο με κάθε λογής εμπορεύματα σ' όλα τα μέρη της Ρωμανίας, γύρω από τη μεγάλη Λαοδίκεια, την Αντιόχεια, τη Μάμιστρα, τα Άδανα, την Ταρσό, την Αττάλεια, τη Στρόβιλο, τη Χίο, τον Θεολόγο (= Έφεσος), τη Φώκαια, το Δυρράχιο, την Αυλώνα, την Κορυφώ (=Κέρκυρα), τη Βονδίτσα (=Βόνιτσα), τη Μεθώνη, την Κορώνη, τη Ναυπλία (το Ναύπλιο), την Κόρινθο, τις Θήβες, την Αθήνα, τον Εύριπο (= Χαλκίδα), τη Δημητριάδα, τη Θεσσαλονίκη, τη Χρυσόπολη, το Περιθεώριον, την Άβυδο, τη Ραιδεστό, την Αδριανούπολη, την Άπρο, την Ηράκλεια, τη Σηλυμβρία, και την ίδια τη Μεγαλόπολη (=Κωνσταντινούπολη) και γενικά όλα τα μέρη που είναι κάτω από την εξουσία της ευσεβούς και ελεήμονος Εξοχότητάς μας, χωρίς να πληρώνουν εντελώς τίποτε για τις δραστηριότητες τους, δηλ. το κομμέρκιον και τους άλλους δασμούς που μπαίνουν στο δημόσιο ταμείο, το ξυλοκάλαμον, το λιμεν(ι)ατικόν, το ποριατικόν, το κανίσκιον, τις εξαφόλλεις, το αρχοντίκιον και τους άλλους εμπορικούς δασμούς. Σε όλους αυτούς τους τόπους η αυτοκρατορική μου εξουσία τους δίνει το δικαίωμα να μη δέχονται οποιοδήποτε έλεγχο.’’

Αρχικά το Βυζάντιο εγκατέλειψε το εμπόριο στις ιταλικές πόλεις ενώ η οικονομική εκμετάλλευση του κράτους από ξένους κλόνισε την πίστη των υπηκόων του και γέμισε την ψυχή τους με μίσος κατά των ξένων. Ταυτόχρονα δεν μπορούσε πλέον να παρακολουθήσει την οικονομική ανάπτυξη των Δυτικών και η οικονομική του υπεροχή ανατράπηκε αφού έπαψε να αποτελεί τον μεσάζοντα ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση. Τέλος υποδουλώθηκε οικονομικά στους ξένους, γεγονός που σταδιακά οδήγησε και στην πολιτική υποδούλωση.

Σήμερα η Ελλάδα έχοντας παραχωρήσει προνόμια στην Ευρωπαϊκή  Ένωση έχει υποδουλωθεί στο παιχνίδι των ισχυρών.

 «Προφανώς με τη δανειακή σύμβαση και τους όρους που την συνοδεύουν υπάρχει θέμα εθνικής κυριαρχίας.
Όλα αυτά που ζήσαμε την τελευταία διετία με τους δισταγμούς, τις παλινωδίες, τις ενστάσεις συνταγματολόγων, τις διαφωνίες για την ψήφιση της σύμβασης με 151 ή 180 βουλευτές, την καθυστέρηση στο να έρθει η σύμβαση προς ψήφιση στη βουλή δείχνουν ένα πράγμα:
Η δανειακή σύμβαση θέτει θέμα εθνικής κυριαρχίας!
Σε αυτό το ζήτημα το κυρίαρχο πολιτικό μας σύστημα φαίνεται πια ότι έχει πάρει τις αποφάσεις του για αυτό έχει διατυπώσει και το ανάλογο δίλημμα:
Εθνική κυριαρχία (και δημοκρατία) ή μισθοί και συντάξεις;;;;
Όμως ένα τέτοιο ερώτημα μπορεί να σταθεί;
Σε ποια χώρα σε ποιο πολιτικο σύστημα η εθνική κυριαρχία γίνεται αντικείμενο διαπραγμάτευσης έναντι οποιουδήποτε κόστους;
Σε ποια χώρα η επίθεση στην εθνική της κυριαρχία δεν οδηγεί σε απάντηση -ακόμη και πολεμική- δηλαδή δύσβατο οικονομικό κόστος, απώλεια εισοδημάτων, καταστροφή υποδομών και όμως όλα αυτά θεωρούνται αυτονόητο τίμημα υπεράσπισης της εθνικής κυριαρχίας;
Δηλαδή αν αύριο αμφισβητηθεί τμήμα της ελληνικής επικρατείας δεν θα το υπερασπιστούμε για να μην χάσουμε μισθούς και συντάξεις;
Και όλη αυτή η πολιτική μας τάξη που μας βομβαρδίζει με πατριωτικές κορόνες περί “πολέμου και θυσιών” που θα πρέπει να υποστούμε για την πατρίδα, περιλαμβάνει σε αυτές και την παραχώρηση της εθνικής κυριαρχίας;
Τι σοι πόλεμος είναι αυτός που για να υπερασπιστούμε τη χώρα θα πρέπει να την παραδώσουμε;;;
Γιατί το να χάσουμε μισθούς και συντάξεις για να υπερασπιστούμε την εθνική μας κυριαρχία έχει μια λογική αλλά να χάσουμε μισθούς και συντάξεις και την εθνική μας κυριαρχία ΓΙΑΤΙ μπορεί να μας εξηγήσει κάνεις;
Απ την άλλη οι ίδιοι κύκλοι μας λένε ότι έτσι κι αλλιώς στα πλαίσια της ΕΕ η εθνική μας κυριαρχία έχει απομειωθεί….
Όμως αυτό έγινε με όρους αμοιβαιότητας, ισοτιμίας και υπό την στόχευση της ευημερίας των λαών και της δημοκρατικής εμβάθυνσης όχι μονομερώς με όρους υποτελείας και για να στηθεί ένα διευθυντήριο στις Βρυξέλλες ενοψει μάλιστα και πιθανολογούμενης κατάρευσης της ευρωζώνης!
Και σίγουρα με κανένα εκβιαστικό δίλλημα εθνική κυριαρχία (και δημοκρατία) ή μισθοί και συντάξεις!
Γιατί τελικά προδοτικό δεν είναι να απαντάς “μισθοί και συντάξεις” σε ένα τέτοιο ερώτημα αλλά και μόνο το να θέτεις το δίλημμα είναι προδοτικό και σημαίνει ότι τελικά η εθνική κυριαρχία και τιμή έχει και προς πώληση είναι.
Αλήθεια πόσους μισθούς και συντάξεις έχετε αποτιμήσει την εθνική κυριαρχία (και τη δημοκρατία);
Γιατί αν είναι καλά τα λεφτά να το σκεφτούμε ρε πατριώτες!»

ΥΓ1: Πάντως το πολιτικο μας σύστημα μας είχε προειδοποιήσει ήδη από την βράδια των Ιμίων ότι “δεν συμφέρει να υπερασπιστούμε την εθνική μας κυριαρχία για μια βραχονησίδα”.
Τελικά όπως προκύπτει και από την οικονομική επίθεση που δεχόμαστε “δεν συμφέρει ούτε και για ένα νησί”.
“Δεν συμφέρει ούτε και για ολόκληρη τη χώρα”.
Αφού η εθνική κυριαρχία είναι ασύμφορη και έχει τιμή, στο ύψος του αντίτιμου θα κολλήσουμε;
Οι αγορές την κοστολόγησαν και οι νταβατζήδες ανέλαβαν την δημοπρασία.
Για να δούμε με πόσους μισθούς και συντάξεις θα την ανταλλάξουμε;
Μην ξεχνάμε ότι έχουμε και τραπεζίτη δαπραγματευτή άρα καλά λεφτά θα πιάσουμε!

ΥΓ2: Αν παρόλα τα μνημόνια η χώρα δεν τα καταφέρει ποιο είναι το plan b; Το πολιτικό μας σύστημα που ενδιαμέσως θα έχει αλλάξει το χρέος της χώρας από ομολόγα του ελληνικού δημόσιου σε ενυπόθηκα δάνεια του αγγλικού δικαίου θα λογοδοτήσει για την καταστροφική του πολιτική;
Τα ειδικά δικαστήρια δεν θα αρκούν για να ξεπλύνουν τις αμαρτίες τους!

– Νικολόπουλος Βασίλης.

http://olympia.gr

ΑΠΟ ΤΟ ΧΡΥΣΟΒΟΥΛΟ ΤΟΥ 1082 ΣΤΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ ΤΟΥ 2011

Το πιο σημαντικό έγγραφο για την ύπαρξη ενετικής συνοικίας στην Κωνσταντινούπολη είναι το χρυσόβουλο του Αλεξίου Α΄ Κομνηνού (1081-1118) του 1082.² Εκτός από τους τιμητικούς τίτλους που αποδίδονται στον δόγη και τον Ενετό πατριάρχη που έδρευε στο Γκράντο (Grado), μεγάλο μέρος του εγγράφου αναφερόταν στον καθορισμό των ορίων της ενετικής συνοικίας.³Η συνοικία βρισκόταν ανάμεσα στην πύλη της Δρουγγαρίου Βίγλης (Odunkapi) και στην Εβραϊκή Πύλη δίπλα στην αγορά του Περάματος (το σημερινό Balikbazar – η ψαραγορά), στη νότια ακτή του Κεράτιου Κόλπου, στα βορειοδυτικά της Αγίας Σοφίας, και τη διέσχιζαν τα τείχη της πόλεως. Το μέρος ήταν ονομαστό για μεγάλο διάστημα ως το κέντρο δραστηριότητας των ξένων εμπόρων (κυρίως Εβραίων) στη βυζαντινή πρωτεύουσα. Η συνοικία περιλάμβανε αρκετά σπίτια, την εκκλησία του Αγίου Ακινδύνου (η οποία ήταν βενετική πολύ πριν από τη συγκρότηση της συνοικίας),⁴ αποθήκες και τρεις προβλήτες για τα βενετικά πλοία. Το κέντρο της συνοικίας ήταν το Embolon (στοά), που βρισκόταν κοντά στην Εβραϊκή Πύλη και αποτελούνταν από μία στοά με εσωτερικά καταστήματα. 

Οι Βενετοί είχαν το προνόμιο να εμπορεύονται δίχως να πληρώνουν το κομμέρκιον ή άλλες εισφορές στα σύνορα της αυτοκρατορίας. Εκείνη την εποχή ορίστηκε να φυλάσσονται τα μέτρα και τα σταθμά που χρησιμοποιούσαν οι έμποροι της Βενετίας στην εκκλησία του Αγίου Ακινδύνου και οι ιερείς της εκκλησίας να εκτελούν χρέη νοταρίων.⁵ Ο Αλέξιος Α΄ Κομνηνός παραχώρησε στους εμπόρους της Πίζας (το έτος 1111) προνόμια και το δικαίωμα σύστασης ξεχωριστής συνοικίας που βρισκόταν στο ίδιο μέρος και συνόρευε με την ενετική. Οι επόμενοι αυτοκράτορες της δυναστείας των Κομνηνώνενίσχυσαν τα προνόμια που δόθηκαν στη Βενετία. Ο Ιωάννης Β΄ Κομνηνός (1118-1143) εξέδωσε χρυσόβουλο το 1126 με το οποίο επικυρώνονταν τα ήδη παραχωρηθέντα προνόμια, και οΜανουήλ A' Κομνηνός (1143-1180) εξέδωσε άλλο ένα το 1148, βάσει του οποίου επεκτείνονταν τα όρια της βενετικής συνοικίας, στην οποία προστέθηκε άλλη μια προβλήτα (σκάλα) – η Scala Maior (Scala Sancti Marciani). 

Αν αναλογιστούμε τα παραπάνω ιστορικά στοιχεία από την υπογραφή του χρυσόβουλου του 1082 από τον Αλέξιο Α Κομνηνό στους Βένετους και τις κατασροφηκες συνέπειες που είχε για τη Βυζαντινή αυτοκρατορία, μπορούμε να βγάλουμε σημαντικά συμπεράσματα για τα σύγχρονα δεδομένα της χώρα μας, με το δανεισμό μας από τους Ευρωπαίους και την παραχώρηση της εθνικής κυριαρχίας μας με την καταστροφική υπογραφή του μνημονίου.

 Η δανειακή σύμβαση, η οποία για άγνωστους λόγους δεν έχει έρθει ακόμα προς κύρωση στην Ελληνική Βουλή, προβλέπει ρητά ότι η Ελλάδα παραιτείται από κάθε ασυλία προκειμένου να της χορηγηθεί το δάνειο.

Αυτό σημαίνει ότι παραιτείται και από δικαιώματα της Εθνικής κυριαρχίας, δηλαδή οι δανειστές σε περίπτωση που δεν εξοφλείται το χρέος μπορούν να ζητήσουν τους αντίστοιχους πόρους από Εθνικά έσοδα, εκποίηση δημόσιας περιουσίας, χρήματα του Κράτους και δημόσια έσοδα, όπως π.χ. έσοδα από αρχαιολογικούς χώρους, έσοδα από δικαιώματα χρήσης εθνικών αεροδιαδρόμων κλπ. ενώ δεν εξαιρούνται ούτε τα περιουσιακά στοιχεία που συνδέονται με την Εθνική ασφάλεια, στρατός, όπλα κλπ., τα οποία χωρίς αυτή την παραίτηση δε θα μπορούσαν ποτέ να τα διεκδικήσουν.

Η σύμβαση στηρίζεται στο Αγγλικό δίκαιο (που είναι ευνοϊκότερο για τους δανειστές) ενώ παραπέμπει σε Ευρωπαϊκά δικαστήρια για τις διαφορές και όχι σε Ελληνικά, όπως ορίζει το Διεθνές Δίκαιο.

Οι άγνωστες αυτές, στους περισσότερους Έλληνες, παράμετροι της δανειακής σύμβασης δεν έχουν αναδειχθεί ως κύριο θέμα στη Βουλή από τα Κόμματα της Αντιπολίτευσης αλλά δεν έχουν αναδειχθεί και δημοσιογραφικά από τα περισσότερα μεγάλα ΜΜΕ.

Έτσι μέσα από αυτή την ανομολόγητη «συμφωνία σιωπής» ο Ελληνικός λαός παραμένει στην άγνοια, δεν υπάρχει διέξοδος με αυτό το Μνημόνιο αλλά προβλέπονται σοβαρότερα δεινά.Η πρωτοφανής αυτή σύμβαση δεν έχει κυρωθεί όπως θα έπρεπε, από τη Βουλή με αυξημένη πλειοψηφία άρα ακόμα είναι άκυρη. Εν τούτοις το Υπουργείο Οικονομικών προχωρά σε οικονομικές πράξεις βασιζόμενο σε αυτή, πράγμα που συνιστά οικονομικό έγκλημα σε βαθμό κακουργήματος.Ούτε η αυξημένη πλειοψηφία της Βουλής μπορεί να επικυρώσει τέτοια σύμβαση ούτε ολόκληρη η Βουλή γιατί αυτή προκαλεί απώλεια Εθνικών δικαιωμάτων.

Ενδεχομένως αρκετοί βουλευτές να μη γνωρίζουν ακόμα τι περιλαμβάνει αυτή η δανειακή σύμβαση. Αυτό συμβαίνει και με βουλευτές και με δικαστές οι οποίοι εκπλήσσονται όταν μαθαίνουν τι έχει υπογράψει ο κ. Παπακωνσταντίνου. Μόνο η κατοχική κυβέρνηση Ράλλη, σε συνθήκες ήττας, υπέγραψε κάτι αντίστοιχο και καμιά άλλη χώρα δεν έχει υπογράψει τέτοιους όρους στη σύμβασή της. Καταλαβαίνουμε λοιπόν πως εύκολα μπορεί να χαρακτηριστεί από τον ελληνικό λαό και ως έγκλημα εσχάτης προδοσίας.

Άγνωστες πτυχές της Δυναστείας των Κομνηνών

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΠΤΥΧΕΣ ΤΗΣ ΔΥΝΑΣΤΕΙΑΣ ΤΩΝ ΚΟΜΝΗΝΩΝ

Ιωάννης Β’ Κομνηνός(1118-1143)

Ο Λατίνος ιστορικός Γουλιέλμος της Τύρου περιέγραψε τον Ιωάννη Β’ Κομνηνό ως εξής: κοντός και ασυνήθιστα άσχημος, με μαλλιά, μάτια και δέρμα τόσο μαύρα που τον έλεγαν «Μαυριτανό».

Εν τούτοις ο Ιωάννης είχε το παρωνύμιο Καλοϊωάννης (ή Καλογιάννης). «Καλός» εκείνη την εποχή ακόμα σήμαινε «ωραίος». Δεν αποκλείεται το επίθετο να οφείλεται στην καλοσύνη του, αλλά το πιο πιθανό είναι να πρόκειται για ευφημισμό, με περιπαικτική διάθεση για την εξωτερική εμφάνιση του αυτοκράτορος.

 

Ιωάννης Β’ Κομνηνός(1118-1143)

Ο Ιωάννης Κομνηνός πέθανε σε κυνηγετικό ατύχημα στα βουνά της Κιλικίας όταν γρατζουνίστηκε κατά λάθος από ένα δηλητηριασμένο βέλος που είχε βγάλει από ένα πληγωμένο αγριογούρουνο. Επακολούθησαν οι συνήθεις φήμες και υποψίες ότι στην πραγματικότητα δεν ήταν ατύχημα, αλλά δολοφονία, δεν υπήρχαν όμως κίνητρα ούτε ύποπτοι για μια τέτοια ενέργεια.

Ανδρόνικος Α’ Κομνηνός(1183-1185)

Η βασιλεία του Ανδρόνικου Α’ Κομνηνού ήταν περίοδος τυραννίας και τρόμου, που έλαβε τέλος όταν άνθρωποί του προσπάθησαν να συλλάβουν έναν από τους αντιπάλους του τον Ισαάκιο Άγγελο, ο οποίος κατέφυγε στην Αγια-Σοφιά και από εκεί υποκίνησε στάση κατά του αυτοκράτορα και τον ανέτρεψε.

Ο Ισαάκιος παρέδωσε τον έκπτωτο αυτοκράτορα στον όχλο της Πόλης που τον βασάνιζε επί τρεις μέρες. Έκοψαν το δεξί του χέρι, του έβγαλαν τα δόντια , τα νύχια του και το ένα μάτι του, και, μεταξύ των άλλων, έριξαν καυτό νερό στο πρόσωπό του (ίσως επειδή ήταν ονομαστός για την ομορφιά του). Στο τέλος, τον έσυραν στον Ιππόδρομο όπου τον κρέμασαν από τα πόδια ανάμεσα σε δυο στύλους και δύο Λατίνοι μισθοφόροι συναγωνίστηκαν ποιος θα τον τρυπήσει πιο βαθιά με το σπαθί του. Τελικά το σώμα του σχίστηκε στα δύο και πετάχτηκε στον Βόσπορο.

Αυτοκράτορες που ίσως αγιοποιήθηκαν

 

Μανουήλ Α’ Κομνηνός(1143-1180)

Υπήρξε πολύ ισχυρός, πολύ δημοφιλής, πολύ πετυχημένος. Πριν πεθάνει εκάρη μοναχός και πήρε το όνομα Ματθαίος. Όλα αυτά δεν φτάνουν για να είναι Άγιος και δεν αναφέρεται στα συναξάρια της Εκκλησίας, αλλά περιέργως υπάρχει ακολουθία και ημέρα που εορτάζεται η μνήμη του.

Η μνήμη του εορτάζεται στις: 21 Ιουλίου

Προφητείες

Αιματηρή Προφητεία

Η προφητεία «AIMA» ήταν μια προφητεία που την έπαιρναν πολύ σοβαρά στον καιρό του Μανουήλ Κομνηνού (1143-1180).

Σύμφωνα με αυτήν, το αρχικό γράμμα των ονομάτων των αυτοκρατόρων της δυναστείας των Κομνηνών θα σχημάτιζαν τη λέξη «αίμα». Οι αυτοκράτορες με τη σειρά ήταν ο Αλέξιος Α’ , ο Ιωάννης Β’, και ο Μανουήλ Α’ (που η ανάρρησή του ήταν απρόσμενη δεδομένου ότι ήταν ο 4ος γιος του Ιωάννη).

Εξαιτίας της πεποίθησής του, λόγω της προφητείας, ότι το όνομα του διαδόχου του θα έπρεπε να αρχίζει με "άλφα", ο Μανουήλ ανάγκασε τον πρώτο μνηστήρα της κόρης του να αλλάξει το όνομά του σε Αλέξιος και βάφτισε με αυτό το όνομα τουλάχιστον έναν από τους εξώγαμους γιους του, και τελικά το νόμιμο γιο -από το δεύτερο γάμο του- και διάδοχό του.

Η βασιλεία του Αλεξίου Β’ κράτησε μόνο τρία χρόνια. Εκτοπίσθηκε και δολοφονήθηκε από τον ξάδελφό του, Ανδρόνικο Α’ Κομνηνό, με τον οποίο, προφανώς, η σειρά της προφητείας του αίματος ξανάρχισε. Σύμφωνα με την προφητεία, τον Ανδρόνικο θα διαδεχόταν κάποιος που το όνομα του θα άρχιζε από ιώτα. Για το λόγο αυτό φοβόταν έναν άλλο ξάδελφο του, τον Ισαάκιο Κομνηνό, Δεσπότη της Κύπρου. Στην πραγματικότητα, ο Ανδρόνικος εκθρονίστηκε βίαια το 1185 και τον διαδέχθηκε ένας άσχετος, ο ο Ισαάκ Άγγελος...

Αυτοκρατορικές Παλαβομάρες

Παλικάρι

Ο Μανουήλ Α’ Κομνηνός (1143-1180) ήταν φιλοδυτικός. Μεταξύ άλλων, του άρεσαν πολύ οι ιπποτικές μονομαχίες και μάλιστα διοργάνωνε και σχετικούς αγώνες κατά τα δυτικά πρότυπα. Πολλές φορές συμμετείχε και ο ίδιος σε αυτούς. 

Σύμφωνα με τους θρύλους που περιβάλλουν τη βασιλεία του -άγνωστο κατά πόσο είναι αληθινοί- ήταν γιγαντόσωμος και πολύ δυνατός. Ο ηγέτης της Αντιόχειας Ραϊμόνδος προσπάθησε κάποτε να σηκώσει τα όπλα του Μανουήλ και δεν μπόρεσε. Σε ένα τουρνουά είχε νικήσει δύο από τους πιο ξακουστούς Ιταλούς ιππότες. Μέσα σε μια μέρα κάποτε σκότωσε με τα χέρια του 40 Τούρκους. Σε μια άλλη μάχη είχε περάσει καλπάζοντας μέσα από μια ομάδα εκατοντάδων Τούρκων χωρίς ούτε μια αμυχή.

Αλέξιος Α' Κομνηνός

Αλέξιος Α' Κομνηνός

Αλέξιος Α' Κομνηνός Αυτοκράτορας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από το 1081 ως το 1118. Ήταν ανηψιός του αυτοκράτορα Ισαάκιου Α' Κομνηνού και γιος του Ιωάννη Κομνηνού και της Άννας Δαλασηνής. Ο Αλέξιος από πολύ νωρίς κατατάχθηκε στον αυτοκρατορικό στρατό και αντιμετώπισε αρκετούς στασιαστές και διεκδικητές του αυτοκρατορικού θρόνου, προτού στασιάσει και ο ίδιος με τους αδερφούς του, και πάρει το θρόνο από το Νικηφόρο Γ'. Αξίζει να σημειωθεί ότι για αρκετό καιρό υπήρξε εραστής της αυτοκράτειρας Μαρίας της Αλανής, συζύγου των αυτοκρατόρων Μιχαήλ Ζ' και Νικηφόρου Γ'. Η εύνοιά της του φάνηκε πολύ χρήσιμη τα χρόνια που προσπαθούσε να ανέβει στη στρατιωτική ιεραρχία. Μετά από την άνοδό του στο θρόνο, όμως, παντρεύτηκε την Ειρήνη Δούκαινα, εγγονή του Ιωάννη Δούκα, θείου του Μιχαήλ Ζ'.

Ως αυτοκράτορας ο Αλέξιος προσπάθησε να συγκρατήσει τις φυγόκεντρες δυνάμεις των τοπικών αρχόντων στις επαρχίες και να αναζωογονήσει την οικονομία και το εμπόριο αλλά και να σταματήσει το κατρακύλισμα του βυζαντινού νομίσματος. Παράλληλα έπρεπε να αντιμετωπίσει σωρεία συνομωσιών αλλά και εξωτερικών απειλών. Για να ισχυροποιήσει τη συνοχή του κράτους και το στρατό στράφηκε στην αριστοκρατία η οποία ενισχύθηκε πολύ στην εποχή των Κομνηνών. Για να βρει πόρους αναγκάστηκε να επιβάλει επιπλέον φόρους στο λαό.

Την ίδια χρονιά που ο Αλέξιος ανέβηκε στο θρόνο οι Νορμανδοί που είχαν καταλάβει τη βυζαντινή Ιταλία από το 1071 αποβιβάστηκαν στις αλβανικές ακτές και με αρχηγό το Ροβέρτο Γυϊσκάρδο πολιόρκησαν το Δυρράχιο. Ο Αλέξιος έσπευσε να τους αντιμετωπίσει αλλά ηττήθηκε και αναγκάστηκε για να εξασφαλίσει τη συνεργασία των Βενετών να τους παραχωρήσει αποκλειστικά προνόμια σε όλη την αυτοκρατορία. Ο Αλέξιος κατάφερε τελικά το 1085 να αποκρούσει τους Νορμανδούς, αλλά μετά από λίγο χρειάστηκε να αντιμετωπίσει τουρκικούς λαούς που περνούσαν το Δούναβη και έκαναν επιδρομές στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας, τους Πετσενέγκους και τους Κουμάνους. Οι επιδρομές αυτές συνεχίστηκαν με μικρότερη ή μεγαλύτερη ένταση για αρκετά χρόνια, και μάλιστα οι Πετσενέγκοι συνεργάστηκαν το 1090 με τον εμίρη της Σμύρνης και επιτέθηκαν στην Κωνσταντινούπολη αλλά ο Αλέξιος χρησιμοποιώντας τους Κουμάνους εναντίον τους κατάφερε να τους νικήσει σε μία φοβερή μάχη στο Λεβούνιο το 1091. Παράλληλα ο Αλέξιος προσπάθησε να αντιμετωπίσει τους Σελτζούκους Τούρκους και έστειλε μία επιστολή στον πάπα της Ρώμης Ουρβανό B' για να πάρει βοήθεια από τη δύση με την μορφή αποστολής μισθοφόρων για να μπορέσει να ανακαταλάβει την Μικρά Ασία. Ο πάπας, όμως, την χρησιμοποίησε σαν αφορμή για το ξεκίνημα της Α' Σταυροφορίας.

Ο Αλέξιος προσπάθησε να αντιμετωπίσει με τη διπλωματία τους σταυροφόρους που κατέφθαναν κατά ομάδες στα εδάφη του, από τα σύνορα με την Ουγγαρία  και από τις δυτικές ακτές της αυτοκρατορίας αλλά διάφορα επεισόδια λεηλασιών και συγκρούσεων τον έπεισαν να ακολουθήσει επιθετική πολιτική όσο οι σταυροφόροι δεν ήταν ακόμη τόσοι πολλοί ώστε να τον απειλήσουν και να τους αρνηθεί τη βοήθεια του. Ακόμη διέταξε το στρατό στην Κωνσταντινούπολη να επαγρυπνεί. Αυτά τα μέτρα πέτυχαν και οι αρχηγοί των σταυροφόρων υποσχέθηκαν όσα εδάφη κατελάμβαναν από τους Τούρκους και προηγουμένως ανήκαν στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία να τα παραδώσουν σε βυζαντινή διοίκηση. Αρχές του 1097 οι σταυροφόροι είχαν πλέον συγκεντρωθεί όλοι στα περίχωρα της Κωνσταντινούπολης και ο Αλέξιος τους έδωσε καράβια για να μεταφερθούν στην απέναντι ακτή. Εκεί, κατάφεραν να νικήσουν τους Τούρκους της Νίκαιας και απέκλεισαν την πόλη. Οι Τούρκοι όμως ήρθαν σε συνεννόηση με τους Βυζαντινούς, οι οποίοι διέσχισαν με πλοιάρια τη λίμνη στην πίσω μεριά της πόλης, και τους παρέδωσαν τη Νίκαια χωρίς να μπορέσουν να αντιδράσουν σ’ αυτό οι σταυροφόροι. Αυτό το συμβάν ψύχρανε τελείως τις σχέσεις των σταυροφόρων και Βυζαντινών.

Παρ' όλο που ο Αλέξιος παρέδωσε στο γιο του Ιωάννη Β' ένα σταθερότερο και ισχυρότερο κράτος από ότι το βρήκε το 1081, γεγονός είναι ότι η ενδυνάμωση των δυνατών καθώς και η παραχώρηση υπέρογκων προνομίων στις ιταλικές ναυτικές δημοκρατίες μακροπρόθεσμα έπληξαν παρά ωφέλησαν τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Η κόρη του, Άννα Κομνηνή, έγραψε την Αλεξιάδα, ένα βιβλίο που εξιστορεί τα γεγονότα της εποχής του πατέρα της και σε πολλά σημεία τον εξυμνεί.

Ιωάννης Β' Κομνηνός

Ιωάννης Β' Κομνηνός

Γιος του Αλεξίου Α'. Διαδέχθηκε τον πατέρα του αφού γλίτωσε από συνωμοσία της μητέρας του και της αδελφής του εναντίον του.

Ο Ιωάννης ο Β’ ο Κομνηνός υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους-ίσως και ο μεγαλύτερος- ηγέτες της δυναστείας των Κομνηνών. Δίκαιος, τίμιος και πολύ δημοφιλής. Αξιοποίησε  τις επιτυχίες του πατέρα του κατόρθωσε να ασφαλίσει και να επεκτείνει τα σύνορα ισχυροποιώντας τη Βυζαντινή κυριαρχία σε Βαλκάνια και Μικρά Ασία.  Το 1082 αρνήθηκε να επικυρώσει τα εμπορικά προνόμια των Ενετών που παραχώρησε ο πατέρας του, εκμεταλλευόμενοι αυτού οι Βενετοί κατέλαβαν νησιά του Ανατ. Αιγαίου και την Κεφαλονιά, με αποτέλεσμα να αναγκαστεί να συναινέσει.

Ο στόλος παραμελήθηκε. Τα παράλια και τα νησιά ήταν απροστάτευτα στις επιδρομές Ενετών κ.ά.. Στα χρόνια κυριαρχίας του η αυτοκρατορία επεκτάθηκε και ανέκτησε την δύναμη και το γόητρο της. Η Κωνσταντινούπολη μετατράπηκε στην μεγαλύτερη και λαμπρότερη πόλη στον κόσμο. Παρόλα αυτά Ενετοί έμποροι σταδιακά αντικατέστησαν τους Έλληνες ακόμα και στην ίδια τους τη χώρα. Ο μεγάλος αυτός ηγέτης πέθανε κυνηγώντας στα βουνά του Ταύρου, όταν γρατσουνίστηκε με δηλητηριασμένο βέλος που είχε βγάλει από ένα πληγωμένο αγριόχοιρο.

Μανουήλ και Ανδρόνικος Α' Κομνηνός

Μανουήλ Α’ Κομνηνός (Βίος:1118-1180)

Περιγραφή και χαρακτηριστικά του

Ο Μανουήλ Α’ Κομνηνός ήταν γιος του Ιωάννη Β’ και προτιμήθηκε από τον ετοιμοθάνατο πατέρα του παρά το ότι ήταν μικρότερος από τον αδελφό του Ισαάκιο. Χαρακτηρίζεται ως ευφυής και υπερκινητικός και ειδικότερα πανύψηλος, δυνατός και θρυλικός πολεμιστής. Στον καιρό του, ήταν ο πιο ισχυρός άνθρωπος του κόσμου, έξοχος ηγέτης και ονομάστηκε Μέγας.

Γεγονότα, πόλεμοι , παιχνίδια εξουσίας και η θρησκεία του

Το 1147 επέτρεψε τη δίοδο από την επικράτειά του δύο στρατιών σταυροφόρων κάτω από τη στενή και εχθρική επίβλεψη του Βυζαντινού στρατού. Λίγο αργότερα, το 1158, κυρίευσε την Κιλικία και την Αντιόχεια σε αντίποινα για την λεηλασία της Κύπρου από τον Ρεϋνάλδο της Αντιόχειας. Την ίδια χρονιά , ανακαλύπτει την Νότια Ιταλία που χάθηκε ξανά μετά από ήττα στο Μπρίντιζι την ίδια χρονιά. Το 1168 συγκρούεται με Ουγγαρία και επιδίωξε προσάρτηση των εδαφών της Δαλματίας. Τέλος, το 1176 με την οδυνηρή ήττα από τους Σελτζούκους Τούρκους στη μάχη του Μυριοκέφαλου τελειώνει η αυτοκρατορία του. Μη μπορώντας να απαλλαγεί από τους Ενετούς, τους επέτρεψε να διατηρήσουν τις ναυτικές τους βάσεις. Ως προς τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις, έκανε προσπάθειες για την επανένωση των εκκλησιών, δίχως αποτέλεσμα όμως.  

Το τέλος του

Πέθανε από φυσικά αίτια. Μετά από την ήττα του Μυριοκέφαλου απογοητεύθηκε και λίγο πιο πριν τον θάνατό του έγινε μοναχός. Τα τελευταία του χρόνια ήταν δυσαρεστημένος από την ήττα στο Μυριοκέφαλο.

Ανδρόνικος Ά Κομνηνός

O Ανδρόνικος Ά Κομνηνός γεννήθηκε το 1118 και πέθανε σε ηλικία 67 ετών. Η βασιλεία του ξεκίνησε το1183 και τελείωσε το 1185.  Η δυναστεία των Κομνηνών διήρκησε απο το 1081 εως 1185. 

Ο Ανδρόνικος Α’ ήταν ξάδελφος του Μανουήλ Α’ και εκμεταλλεύτηκε την χήρα γυναίκα του και έγινε συμβασιλέας το 1082.  Ο ίδιος, οργάνωσε την δολοφονία της αδερφής του Αλέξιου Β’, αργότερα της μητέρας του και έπειτα του Αλέξιου. Εκθρονίστηκε, διότι η φρουρά πήγε να συλλάβει τον Ισαάκιο Άγγελο, ενω απουσίαζε. Με αποτέλεσμα ο λαός να ξεσηκωθεί και να χάσει τον θρόνο του απο τον Ισαάκιο Άγγελο.

Ο κανονικός αυτοκράτορας ήταν ο Αλέξιος Β’ Κομνηνός, αλλά ο Ανδρόνικος είχε επιβάλλει τον εαυτό του το ’82. Αργότερα το 1184-1191 ο Ισαάκιος Κομνηνός ίδρυσε ανεξάρτητο κράτος στην Κύπρο. Κράτησε 8 χρόνια εως ότου ο Ριχάρδος Λεοντόκαρδος κατέκτησε το νησί. Ο Ανδρόνικος είχε ως έμπιστο ατομο για τα εγκληματικά του σχέδια τον αυλικό του Στέφανο Αγιοκαστρίτη. Την εποχή του Γουλιέλμου οι Νορμανδοί της Σικελίας εισέβαλλαν στην Ήπειρο και με έναν ισχυρό στρατο, (80,000 στρατός, ανάμεσα στους οποίους βρίσκονταν 5,000 ιππότες), προήλασαν μέχρι τη Θεσσαλονίκη, που τη λεηλάτησαν με αποτελεσμα να υπάρχουν 7,000 νεκρή Έλληνες. Ο Ανδρόνικος ήταν ανίσχυρος απέναντι τους. Ακολούθησε πολιτική καμένης γης που προκάλεσε λιμό. Αργότερα η σφαγή 88,000 Λατίνων σχετίζεται με την άφιξη του στην πόλη. Επίσης πήρε σκληρά μέτρα αλλά και δίκαια ενάντια των ευγενών , με στόχο την μείωση  της εξουσίας τους και της δύναμης του, φανερώνοντάς τους πως είχε πάρει την απόφαση να τους εξοντώσει. Στην συνέχεια, διέταξε να εκτελεσθούν όλοι οι φυλακισμένοι και όπου διέπραττε αδίκημα ή υπεξαιρούσε χρήματα ή κώλυε το κράτος. Γενικά η κατάσταση που επικρατούσε στο Βυζάντιο ήταν τρομοκρατική και ο κοινωνικός ιστός και ο στρατός κατέρρευσαν.

Ο Ανδρόνικος, μπορεί να χαρακτηριστεί ως ο χειρότερος αυτοκράτορας και ως << τύραννος >>. Υπήρξε από την αρχή αμείλικτος και σκληρός αλλά στην πορεία έγινε πιο βάναυσος.

Δυναστεία των Κομνηνών

Δυναστεία Κομνηνών

 H δυναστεία των Κομνηνών (1081-1185) 

Η επανάσταση του 1081 ανέβασε στο θρόνο τον Αλέξιο Κομνηνό, του οποίου ο θείος Ισαάκιος υπήρξε αυτοκράτορας, για ένα μικρό χρονικό διάστημα στα τέλη της 6ης δεκαετίας του 11ου αιώνα. (1057-1059).

Η βυζαντινή οικογένεια των Κομνηνών, η οποία αναφέρεται για πρώτη φορά στις πηγές επί Βασιλείου Β', προέρχεται από ένα χωριό που δεν απέχει πολύ από την Αδριανούπολη. Αργότερα τα μέλη της οικογένειας εξελίχθηκαν σε μεγαλοκτηματίες της Μικράς Ασίας. Τόσο ο Ισαάκιος όσο και ο ανεψιός του Αλέξιος ξεχώριζαν λόγω των στρατιωτικών τους ικανοτήτων. Με τη καθοδήγηση του Αλέξιου το κόμμα των στρατιωτικών και οι μεγαλοκτηματίες των επαρχιών θριάμβευσαν κατά των γραφειοκρατών και της πολιτικής εξουσίας της πρωτεύουσας θέτοντας συγχρόνως τέλος στην εποχή των ανωμαλιών.

Οι πρώτοι τρεις Κομνηνοί πέτυχαν να κρατήσουν το θρόνο επί ένα αιώνα και τον μεταβίβαζαν από τον πατέρα στο γιο.

Χάρη στη δραστήρια κι επιδέξια διοίκησή του ο Αλέξιος Α' (1081-1118) εξασφάλισε την αυτοκρατορία από σοβαρούς εξωτερικούς κινδύνους, οι οποίοι μερικές φορές απειλούσαν την ύπαρξη του κράτους. Η διαδοχή όμως του θρόνου δημιουργούσε πολλές δυσκολίες. Αρκετά πριν το θάνατό του, ο Αλέξιος, είχε ορίσει το γιο του Ιωάννη ως διάδοχό του, πράγμα που ερέθισε τη μεγαλύτερή του κόρη Άννα, την περίφημη συγγραφέα του ιστορικού έργου «Αλεξιάδα», η οποία δημιούργησε μια περίπλοκη συνωμοσία για να απομακρύνει τον Ιωάννη και να αναδείξει ως διάδοχο του θρόνου τον άντρα της (επίσης ιστορικό) Νικηφόρο Βρυέννιο. Ο ηλικιωμένος Αλέξιος παρέμεινε όμως σταθερός στην απόφασή του και, μετά το θάνατό του, τον διαδέχθηκε ο Ιωάννης.

Όταν ανέβηκε στο θρόνο ο Ιωάννης Β' (1118-1143) αναγκάστηκε ν’ αντιμετωπίσει μια σκληρή δοκιμασία. Μια συνωμοσία εναντίον του αποκαλύφθηκε, αρχηγός της οποίας ήταν η αδελφή του Άννα, ενώ συγχρόνως είχε αναμιχθεί και η μητέρα του. Η απόπειρα αυτή απέτυχε, αλλά ο Ιωάννης μεταχειρίστηκε τους συνωμότες με πολλή επιείκεια τιμωρώντας τους περισσότερους με στέρηση της περιουσίας τους. Λόγω των μεγάλων του ηθικών προσόντων ο Ιωάννης ήταν γενικά σεβαστός, και ονομαζόταν «Καλο-Ιωάννης». Τόσο οι Βυζαντινοί όσο και οι Λατίνοι συγγραφείς εξυμνούν τον χαρακτήρα του Ιωάννη. Ο Νικήτας Χωνιάτης τον χαρακτηρίζει ως «κορωνίδα» όλων των αυτοκρατόρων της οικογένειας των Κομνηνών. Ο Γίββων, που ήταν πάντα αυστηρός στις κρίσεις του για τους άρχοντες του Βυζαντίου, όταν αναφέρεται σ’ αυτόν «τον καλύτερο και μεγαλύτερο από τους πρίγκιπες των Κομνηνών», λέει ότι «ούτε ο φιλοσοφημένος Μάρκος Αυρήλιος δε θα καταφρονούσε τις ανεπιτήδευτες αρετές του διαδόχου του, οι οποίες πήγαζαν από την καρδιά του, δίχως να είναι δανεισμένες από τα σχολεία».

Καθώς ήταν αντίθετος με τις άσκοπες πολυτέλειες και τις σπάταλες ασωτίες, ο Ιωάννης επηρέασε την αυλή του, η οποία, στη διάρκεια της βασιλείας του έζησε μια αυστηρή και οικονομική ζωή χωρίς διασκεδάσεις, εορτές και τεράστια έξοδα. Αφετέρου η βασιλεία αυτού του εύσπλαχνου, ήρεμου και πολύ ηθικού αυτοκράτορα υπήρξε μια μικρή, αλλά συνεχής στρατιωτική εκστρατεία.

Ο γιος και διάδοχός του Μανουήλ Α' (1143-1180) ήταν ένας τελείως αντίθετος τύπος από τον Ιωάννη. Εκ πεποιθήσεως θαυμαστής της Δύσης, ο νέος αυτοκράτορας άλλαξε αμέσως την αυστηρή ατμόσφαιρα που είχε εγκαταστήσει ο πατέρας του στη αυλή. Χαρούμενες διασκεδάσεις, έρωτες, δεξιώσεις, γιορτές, οργάνωση κυνηγιού με βάση τα δυτικά πρότυπα, αθλητικοί αγώνες, όλα αυτά αποτελούσαν τα χαρακτηριστικά της ζωής της Κωνσταντινούπολης. Οι επισκέψεις στην πρωτεύουσα ξένων αρχόντων, όπως για παράδειγμα, των βασιλιάδων της Γερμανίας και της Γαλλίας, του Σουλτάνου του Ικονίου και πολλών Λατίνων πριγκίπων της Ανατολής, με τον βασιλιά της Ιερουσαλήμ επικεφαλής, απαιτούσαν τεράστια χρηματικά ποσά.

Πολλοί Ευρωπαίοι από τη Δύση παρουσιάστηκαν στην αυλή του Βυζαντίου και οι πιο υπεύθυνες θέσεις της αυτοκρατορίας περιήλθαν στα χέρια τους. Ο Μανουήλ παντρεύτηκε δυο φορές, κάθε φορά από μια πριγκίπισσα της Δύσης. Πρώτη του γυναίκα ήταν η Γερμανίδα Βέρθα-Ειρήνη, ενώ η δεύτερη, η Μαρία, ήταν μια Γαλλίδα με σπάνια ομορφιά, κόρη ενός πρίγκιπα της Αντιόχειας. Η όλη βασιλεία του Μανουήλ ρυθμιζόταν από τις δυτικές του ιδέες, καθώς και από το απατηλό του όνειρο της αποκατάστασης της ενότητα; Της παλαιάς Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, την οποία ήλπιζε να πετύχει με τη βοήθεια του Πάπα, που θα στερούσε το βασιλιά της Γερμανίας από το αυτοκρατορικό του στέμμα. Για τον σκοπό αυτό ήταν ήδη έτοιμος να επιδιώξει την ενότητα με τη Δυτική Καθολική Εκκλησία. Η πίεση των Λατίνων και η παραμέληση των εσωτερικών συμφερόντων όμως δημιούργησαν μια μεγάλη δυσαρέσκεια ανάμεσα στον πληθυσμό και άρχισε να δημιουργείται μια έντονη επιθυμία αλλαγής του συστήματος. Ο Μανουήλ όμως πέθανε πριν προλάβει να δει τις συνέπειες της πολιτικής του.

Ο Αλέξιος Β' (1180-1183), γιος και διάδοχος του Μανουήλ, ήταν μόλις 12 ετών όταν πέθανε ο πατέρας του και η μητέρα του Μαρία ανακηρύχθηκε αντιβασιλέας. Στην πραγματικότητα όμως η εξουσία περιήλθε στα χέρια του ανεψιού του Μανουήλ, Αλέξιου Κομνηνού. Η νέα κυβέρνηση εξαρτιόταν από την υποστήριξη του λατινικού παράγοντα, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η λαϊκή δυσαρέσκεια. Η αυτοκράτειρα Μαρία, η οποία στην αρχή ήταν πολύ λαοφιλής, θεωρείτο τώρα σαν «ξένη». Ο Γάλλος ιστορικός Diehl συγκρίνει τη θέση της Μαρίας με της Μαρίας Αντουανέτας, η οποία την εποχή της Γαλλικής επανάστασης ονομαζόταν από τον λαό «Αυστριακιά».

Ένα ισχυρό κόμμα σχηματίστηκε εναντίον του παντοδύναμου Αλέξιου Κομνηνού, με αρχηγό τον Ανδρόνικο Κομνηνό, μια μοναδική και ενδιαφέρουσα φυσιογνωμία, (τόσο για τον ιστορικό όσο και για τον μυθιστοριογράφο) της βυζαντινής ιστορίας.

Ο Ανδρόνικος, ανεψιός του Ιωάννη Β' και ξάδελφος του Μανουήλ Α', ανήκε στους πιο νεαρούς από τους Κομνηνούς, που ενώ είχαν απομακρυνθεί από το θρόνο, διακρίθηκαν λόγω της εξαιρετικής τους δραστηριότητας, την οποία μερικές φορές όμως δεν τη χρησιμοποιούσαν σωστά. Αργότερα, στην τρίτη γενιά, η γραμμή αυτή των Κομνηνών έδωσε τους άρχοντες της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας, που είναι γνωστοί στην ιστορία ως η δυναστεία των Μεγάλων Κομνηνών.

«Εξόριστος πρίγκιπας» του 12ου αιώνα «ο μέλλων Ριχάρδος Γ' της βυζαντινής ιστορίας», στου οποίου την ψυχή υπήρχε «κάτι το παρόμοιο με ό,τι είχε ο Καίσαρ Βοργίας», «Αλκιβιάδης της μέσης Βυζαντινής αυτοκρατορίας», ο Ανδρόνικος αντιπροσώπευε «έναν τέλειο τύπο Βυζαντινού του 12ου αιώνα, με όλες τις αρετές και όλες τις κακίες». Ωραίος, λεπτός και ευφυολόγος, αθλητής και πολεμιστής, μορφωμένος και θελκτικός (κυρίως για τις γυναίκες που τον λάτρευαν) κουφός και ευερέθιστος, σκεπτικιστής και, σε περίπτωση ανάγκης, υποκριτής και επίορκος, φιλόδοξος συνωμότης και ραδιούργος, τρομερός, αργότερα, για τη θηριωδία του, ο Ανδρόνικος, όπως λέει ο Diehl, όντας εκ φύσεως μεγαλοφυΐα, θα μπορούσε να γίνει σωτήρας και αναμορφωτής της εξαντλημένης Βυζαντινής αυτοκρατορίας αν διέθετε έστω και μερικά ηθικά κριτήρια.

Ένας σύγχρονος ιστορικός του Ανδρόνικου, ο Νικήτας Χωνιάτης, γράφει γι’ αυτόν ότι «ποιος γεννήθηκε από τέτοια δυνατή πέτρα ή με μια καρδιά σφυρηλατημένη σε τέτοιο αμόνι που να μη μπορεί να μαλακώσει από τα δάκρυα του Ανδρόνικου ή να μη συγκινηθεί από την πανουργία των λόγων του που πήγαζαν σαν από μια σκοτεινή πηγή». Ο ίδιος ιστορικός συγκρίνει τον Ανδρόνικο με τον «πολύμορφο Πρωτέα».

Παρά τη φαινομενική φιλία του με τον Μανουήλ, ο Ανδρόνικος ήταν ύποπτος στον αυτοκράτορα και γι’ αυτό δεν είχε ευκαιρίες δημόσιας προβολής του στο Βυζάντιο. Πέρασε το περισσότερο διάστημα της βασιλείας του Μανουήλ περιπλανώμενος στις διάφορες χώρες της Ευρώπης και της Ασίας. Όταν στάλθηκε από τον αυτοκράτορα πρώτα στην Κιλικία και μετά στα σύνορα της Ουγγαρίας, ο Ανδρόνικος κατηγορήθηκε για συνωμοσία εναντίον της ζωής του Μανουήλ και κλείστηκε σε μια φυλακή της Κωνσταντινούπολης, όπου πέρασε αρκετά χρόνια. Ύστερα από πολλές περιπέτειες πέτυχε να δραπετεύσει μέσω ενός εγκαταλειμμένου οχετού, αλλά συνελήφθη και πάλι για να φυλακιστεί για αρκετά ακόμα χρόνια. Δραπέτευσε όμως και πάλι στο Βορρά και κατέφυγε στη ΝΔ Ρωσία, στον πρίγκιπα της Γαλικίας Γιαροσλάβ. Το 1165 ένας Ρώσος χρονογράφος ανέφερε ότι «ο ξάδελφος του αυτοκράτορα Κύριος (Kyr) Ανδρόνικος, κατέφυγε από την Κωνσταντινούπολη στον πρίγκιπα της Γαλικίας Γιαροσλάβ, ο οποίος τον δέχθηκε με μεγάλη αγάπη, δίνοντάς του αρκετές πόλεις για παρηγοριά». Όπως αναφέρουν οι βυζαντινές πηγές, ο Ανδρόνικος έγινε δεκτός από τον Γιαροσλάβ, με ευγένεια. Έμεινε στο σπίτι του πρίγκιπα, έτρωγε και κυνηγούσε μαζί του και ακόμα συμμετείχε στα συμβούλιά του με την αριστοκρατία. Η παραμονή όμως του Ανδρόνικου στην αυλή του πρίγκιπα της Γαλικίας φαινόταν επικίνδυνη στον Μανουήλ, ενώ ο ανήσυχος συγγενής του είχε ήδη αρχίσει διαπραγματεύσεις με τους Ούγγρους, οι οποίοι ήταν σε εμπόλεμη κατάσταση με το Βυζάντιο. Ο Μανουήλ αποφάσισε να συγχωρήσει τον Ανδρόνικο, ο οποίος έφυγε από τη Γαλικία για την Κωνσταντινούπολη, αφού τον αποχαιρέτησε ο Γιαροσλάβ (όπως λέει ένας Ρώσος χρονογράφος) «με μεγάλες τιμές».

Αφού διορίστηκε Δούκας της Κιλικίας στη Μικρά Ασία, δεν έμεινε εκεί για πολύ καιρό. Έφτασε στην Παλαιστίνη μέσω Αντιόχειας όπου ερωτεύτηκε τη συγγενή του αυτοκράτορα και χήρα του βασιλιά των Ιεροσολύμων Θεοδώρα, που υποχώρησε στις παρακλήσεις του. Ο εξαγριωμένος αυτοκράτορας διέταξε την τύφλωση του Ανδρόνικου, που ειδοποιήθηκε εγκαίρως, ξέφυγε με τη Θεοδώρα και για αρκετά χρόνια περιπλανιόταν στη Συρία, τη Μεσοποταμία και την Αρμενία, φτάνοντας ακόμα μέχρι και τη μακρινή Ιβηρία.

Τελικά οι απεσταλμένοι του Μανουήλ πέτυχαν να συλλάβουν τη Θεοδώρα και τα παιδιά που είχε κάνει με τον Ανδρόνικο, ο οποίος μη μπορώντας να υποφέρει το χαμό αυτόν αποφάσισε να υποταχθεί στον αυτοκράτορα. Ο Μανουήλ συγχώρεσε τον Ανδρόνικο, που φαινομενικά μετανόησε για τα σφάλματά του. Ο διορισμός του ως διοικητή του Πόντου, στη Μικρά Ασία, υπήρξε ένα είδος τιμητικής εξορίας ενός επικίνδυνου συγγενή. Την εποχή αυτή (1180) πέθανε ο Μανουήλ και ο γιος του Αλέξιος Β' (ένα παιδί 12 ετών) έγινε αυτοκράτορας, ενώ ο Ανδρόνικος ήταν τότε 60 ετών.

Αυτή είναι η βιογραφία του ανθρώπου, στο πρόσωπο του οποίου ο λαός της πρωτεύουσας είχε συγκεντρώσει όλες του τις ελπίδες εναντίον της λατινόφιλης πολιτικής της αυτοκράτειρας-αντιβασίλισσας Μαρίας και του Αλέξιου Κομνηνού. Με πολύ ικανότητα, ισχυριζόμενος ότι υπερασπίζεται τα δικαιώματα του ανήλικου Αλέξιου, που βρισκόταν υπό την εξουσία των αδύνατων αρχόντων, κινδυνεύοντας να εξελιχθεί σε «φιλο-ρωμαίο», ο Ανδρόνικος πέτυχε να κερδίσει τις καρδιές του απελπισμένου λαού, που και τον θεοποίησε. Ένας σύγχρονός του, ο Ευστάθιος Θεσσαλονίκης λέει ότι ο Ανδρόνικος «ήταν για την πλειονότητα του λαού πιο αγαπητός και από τον ίδιο τον Θεό» ή το λιγότερο η αγάπη του λαού προς τον Ανδρόνικο ερχόταν αμέσως μετά την αγάπη του προς τον Θεό.

Αφού καλλιέργησε κατάλληλα τα αισθήματα του λαού της πρωτεύουσας, ο Ανδρόνικος βάδισε κατά της Κωνσταντινούπολης. Μόλις μαθεύτηκε το νέο, ο πληθυσμός της πρωτεύουσας άφησε να εκδηλωθεί όλο του το μίσος για τους Λατίνους και επιτέθηκε εναντίον της περιοχής τους, σφάζοντας Λατίνους χωρίς διάκριση φύλου ή ηλικίας. Το εξαγριωμένο πλήθος δεν κατέστρεφε μόνο τα σπίτια, αλλά και τις λατινικές εκκλησίες, καθώς και τα φιλανθρωπικά ιδρύματα. Μάλιστα, σ’ ένα νοσοκομείο σκοτώθηκαν οι άρρωστοι που ήταν στα κρεβάτια τους. Ο αντιπρόσωπος του Πάπα αποκεφαλίστηκε, ενώ πολλοί Λατίνοι πουλήθηκαν ως δούλοι στις τουρκικές αγορές. Με τη σφαγή αυτή των Λατίνων, το 1182, όπως λέει ο Uspensky, «ο σπόρος της φανατικής έχθρας που υπήρχε μεταξύ Δύσης και Ανατολής, αν δεν φυτεύτηκε, εν τούτοις αυξήθηκε». Ο παντοδύναμος Αλέξιος Κομνηνός φυλακίστηκε και τυφλώθηκε, ενώ ο Ανδρόνικος μπήκε στη πρωτεύουσα θριαμβευτικά. Εκτός από τον Αλέξιο τυφλώθηκε και ο νικητής των Ούγγρων, ο στρατηγός Ανδρόνικος Κοντοστέφανος. Ο Ανδρόνικος, θέλοντας να ενισχύσει τη θέση του, άρχισε σιγά-σιγά να καταστρέφει τους συγγενείς του Μανουήλ και διέταξε τον πνιγμό της αυτοκράτειρας Μαρίας. Έτσι ο Ανδρόνικος έγινε συν-αυτοκράτορας με τον Αλέξιο Β'. Λίγες μέρες αργότερα, παρά την υπόσχεση που έδωσε να σεβαστεί τη ζωή του Αλέξιου, διέταξε κρυφά τον πνιγμό του και, το 1183 ο Ανδρόνικος, σε ηλικία 63 ετών, έγινε ο μόνος και παντοδύναμος αυτοκράτορας.

Καταλαμβάνοντας το θρόνο με σχέδια που έγιναν αργότερα γνωστά, ο Ανδρόνικος μπορούσε να παραμένει στην εξουσία μ’ ένα σύστημα εκφοβισμού κι απερίγραπτης σκληρότητας. Στα εξωτερικά ζητήματα του κράτους δεν έδειξε δραστηριότητα ή πρωτοβουλία. Ο λαός στράφηκε εναντίον του και το 1185 ξέσπασε επανάσταση, η οποία οδήγησε στο θρόνο τον Ισαάκιο Άγγελο. Η προσπάθεια του Ανδρόνικου να ξεφύγει, απέτυχε. Εκθρονίστηκε και υπέστη βδελυρά βασανιστήρια και προσβολές, που αντιμετώπισε με υπεράνθρωπο θάρρος. Στη διάρκεια των βασανιστηρίων του επαναλάμβανε πολλές φορές «Κύριε, ελέησέ με! Γιατί σπάζεις ένα μωλωπισμένο καλάμι;» Ο νέος αυτοκράτορας δεν επέτρεψε καν την ταφή του κομματιασμένου Ανδρόνικου και, με την τραγωδία αυτή, έληξε η τελευταία λαμπρή δυναστεία του Βυζαντίου.

Χρονολόγιο

ΔΥΝΑΣΤΕΙΑ ΚΟΜΝΗΝΩΝ

Η μεγάλη οικογένεια των Κομνηνών, που έδωσε στο Βυζάντιο πολλούς αξιόλογους στρατηγούς και πολιτικούς και την περίφημη αυτοκρατορική δυναστεία των Κομνηνών, καταγόταν από την Κασταμονή της Παφλαγονίας του Πόντου, αλλά εγκαταστάθηκε αργότερα στην Κόμνη της Θράκης, από όπου πήρε και το όνομά της.

Αρχηγός της οικογένειας των Κομνηνών θεωρείται ο Μανουήλ Κομνηνός που έζηοε την εποχή του Βασίλειου του Β' του Βουλγαροκτόνου. Από την οικογένεια αναδείχθηκαν έξι αυτοκράτορες του Βυζαντίου, απ' τους οποίους οι τέσσερις λάμπρυναν με τη βασιλεία τους τη βυζαντινή αυτοκρατορία.

Οι Κομνηνοί κατόρθωσαν να αναδιοργανώσουν προσωρινά το κράτος (1081-1185) αλλά το τίμημα που πληρώθηκε ήταν βαρύ.

Αυτοκράτορες	χρονολογία	Σημαντικά γεγονότα	Κύριοι Αντίπαλοι	Μέγα ΛΑΘΟΣ
Ισαάκιος Ά	1057-1059	Στάση του Ισάακιου	Σελτζούκοι Τούρκοι, Νορμανδοί
Αλέξιος Α' Κομνηνός	1081-1118	Οι σταυροφόροι στην Πόλη και Άλωση της Νίκαιας\ χρυσόβουλο του 1082	Βενετοί, Πετσενέγκοι	Χρυσόβουλο του 1082 και παραχώρηση σημαντικότατων προνομίων στους Βενετούς
Ιωάννης Β' Κομνηνός Δούκας	1118-1143	Πόλεμος με Βενετία ΄κ επέμβαση σε Ουγγαρία	Βενετοί, Πετσενέγκοι, Ούγγροι
Μανουήλ Α' Κομνηνός	1143-1180	Πόλεμος με Ουγγαρία/ Διακοπή σχέσεων με Βενετία/ Μάχη στο Μυριοκέφαλον	Βενετοί, Σελτζούκοι Τούρκοι	Σκληρή Στάση κατά Βενετών, γεγονός που τους δημιούργησε την ιδέα για κατάληψη της Πόλης κ΄ συντριβή στρατού στο Μυριοκέφαλον
Αλέξιος Β' Κομνηνός	1180-1183	Άλωση Θεσσαλονίκης από Νορμανδούς	Νορμανδοί
Ανδρόνικος Α' Κομνηνό	1183-1185	Ίδρυση   Βλαχοβουλγαρικού κρατους υπό τους Πέτρο  και Ασάν	Βούλγαροι