Αλέξιος Α' Κομνηνός

Αλέξιος Α' Κομνηνός

Αλέξιος Α' Κομνηνός Αυτοκράτορας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από το 1081 ως το 1118. Ήταν ανηψιός του αυτοκράτορα Ισαάκιου Α' Κομνηνού και γιος του Ιωάννη Κομνηνού και της Άννας Δαλασηνής. Ο Αλέξιος από πολύ νωρίς κατατάχθηκε στον αυτοκρατορικό στρατό και αντιμετώπισε αρκετούς στασιαστές και διεκδικητές του αυτοκρατορικού θρόνου, προτού στασιάσει και ο ίδιος με τους αδερφούς του, και πάρει το θρόνο από το Νικηφόρο Γ'. Αξίζει να σημειωθεί ότι για αρκετό καιρό υπήρξε εραστής της αυτοκράτειρας Μαρίας της Αλανής, συζύγου των αυτοκρατόρων Μιχαήλ Ζ' και Νικηφόρου Γ'. Η εύνοιά της του φάνηκε πολύ χρήσιμη τα χρόνια που προσπαθούσε να ανέβει στη στρατιωτική ιεραρχία. Μετά από την άνοδό του στο θρόνο, όμως, παντρεύτηκε την Ειρήνη Δούκαινα, εγγονή του Ιωάννη Δούκα, θείου του Μιχαήλ Ζ'.

Ως αυτοκράτορας ο Αλέξιος προσπάθησε να συγκρατήσει τις φυγόκεντρες δυνάμεις των τοπικών αρχόντων στις επαρχίες και να αναζωογονήσει την οικονομία και το εμπόριο αλλά και να σταματήσει το κατρακύλισμα του βυζαντινού νομίσματος. Παράλληλα έπρεπε να αντιμετωπίσει σωρεία συνομωσιών αλλά και εξωτερικών απειλών. Για να ισχυροποιήσει τη συνοχή του κράτους και το στρατό στράφηκε στην αριστοκρατία η οποία ενισχύθηκε πολύ στην εποχή των Κομνηνών. Για να βρει πόρους αναγκάστηκε να επιβάλει επιπλέον φόρους στο λαό.

Την ίδια χρονιά που ο Αλέξιος ανέβηκε στο θρόνο οι Νορμανδοί που είχαν καταλάβει τη βυζαντινή Ιταλία από το 1071 αποβιβάστηκαν στις αλβανικές ακτές και με αρχηγό το Ροβέρτο Γυϊσκάρδο πολιόρκησαν το Δυρράχιο. Ο Αλέξιος έσπευσε να τους αντιμετωπίσει αλλά ηττήθηκε και αναγκάστηκε για να εξασφαλίσει τη συνεργασία των Βενετών να τους παραχωρήσει αποκλειστικά προνόμια σε όλη την αυτοκρατορία. Ο Αλέξιος κατάφερε τελικά το 1085 να αποκρούσει τους Νορμανδούς, αλλά μετά από λίγο χρειάστηκε να αντιμετωπίσει τουρκικούς λαούς που περνούσαν το Δούναβη και έκαναν επιδρομές στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας, τους Πετσενέγκους και τους Κουμάνους. Οι επιδρομές αυτές συνεχίστηκαν με μικρότερη ή μεγαλύτερη ένταση για αρκετά χρόνια, και μάλιστα οι Πετσενέγκοι συνεργάστηκαν το 1090 με τον εμίρη της Σμύρνης και επιτέθηκαν στην Κωνσταντινούπολη αλλά ο Αλέξιος χρησιμοποιώντας τους Κουμάνους εναντίον τους κατάφερε να τους νικήσει σε μία φοβερή μάχη στο Λεβούνιο το 1091. Παράλληλα ο Αλέξιος προσπάθησε να αντιμετωπίσει τους Σελτζούκους Τούρκους και έστειλε μία επιστολή στον πάπα της Ρώμης Ουρβανό B' για να πάρει βοήθεια από τη δύση με την μορφή αποστολής μισθοφόρων για να μπορέσει να ανακαταλάβει την Μικρά Ασία. Ο πάπας, όμως, την χρησιμοποίησε σαν αφορμή για το ξεκίνημα της Α' Σταυροφορίας.

Ο Αλέξιος προσπάθησε να αντιμετωπίσει με τη διπλωματία τους σταυροφόρους που κατέφθαναν κατά ομάδες στα εδάφη του, από τα σύνορα με την Ουγγαρία  και από τις δυτικές ακτές της αυτοκρατορίας αλλά διάφορα επεισόδια λεηλασιών και συγκρούσεων τον έπεισαν να ακολουθήσει επιθετική πολιτική όσο οι σταυροφόροι δεν ήταν ακόμη τόσοι πολλοί ώστε να τον απειλήσουν και να τους αρνηθεί τη βοήθεια του. Ακόμη διέταξε το στρατό στην Κωνσταντινούπολη να επαγρυπνεί. Αυτά τα μέτρα πέτυχαν και οι αρχηγοί των σταυροφόρων υποσχέθηκαν όσα εδάφη κατελάμβαναν από τους Τούρκους και προηγουμένως ανήκαν στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία να τα παραδώσουν σε βυζαντινή διοίκηση. Αρχές του 1097 οι σταυροφόροι είχαν πλέον συγκεντρωθεί όλοι στα περίχωρα της Κωνσταντινούπολης και ο Αλέξιος τους έδωσε καράβια για να μεταφερθούν στην απέναντι ακτή. Εκεί, κατάφεραν να νικήσουν τους Τούρκους της Νίκαιας και απέκλεισαν την πόλη. Οι Τούρκοι όμως ήρθαν σε συνεννόηση με τους Βυζαντινούς, οι οποίοι διέσχισαν με πλοιάρια τη λίμνη στην πίσω μεριά της πόλης, και τους παρέδωσαν τη Νίκαια χωρίς να μπορέσουν να αντιδράσουν σ’ αυτό οι σταυροφόροι. Αυτό το συμβάν ψύχρανε τελείως τις σχέσεις των σταυροφόρων και Βυζαντινών.

Παρ' όλο που ο Αλέξιος παρέδωσε στο γιο του Ιωάννη Β' ένα σταθερότερο και ισχυρότερο κράτος από ότι το βρήκε το 1081, γεγονός είναι ότι η ενδυνάμωση των δυνατών καθώς και η παραχώρηση υπέρογκων προνομίων στις ιταλικές ναυτικές δημοκρατίες μακροπρόθεσμα έπληξαν παρά ωφέλησαν τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Η κόρη του, Άννα Κομνηνή, έγραψε την Αλεξιάδα, ένα βιβλίο που εξιστορεί τα γεγονότα της εποχής του πατέρα της και σε πολλά σημεία τον εξυμνεί.